La rivero Tibero markis la antikvan limon inter la Etruskoj kaj la Umbroj. La umbraj ŝtato-urboj atingis Adriatikon konsistigante italan federacion. En ĉi tiu regiono evoluis gravaj centroj kiel Ikuvium (Gubbio), Tutere (Todi), Spoletium, Asisium, Narnia. Tiuj ĉi baldaŭ estis kolonigiitaj de la Roma imperio.
Gvidata vizito de la historia centro de Assisi. Malmultaj scias ke la urbo de sankta Francisko estis grava sankta loko por la Umbroj unue kaj poste por la Romanoj, pro la terapiaj fontoj, kies spuroj ankoraŭ videblas en la antikvaj termoj. La vizito akompanos nin al la Templo de Minervo (1-a jc a.K.) tre bone konservita, kaj al la suba Arkeologia Muzeo kaj Roma Forumo, ĝis la kvartalo de la antikva Amfiteatro.
Malmultaj scias ke la urbo de sankta Francisko estis grava sankta loko por la umbroj unue kaj poste por la romanoj, pro la kuracaj fontoj, kies spuroj ankoraŭ videblas en la antikvaj banejoj. La vizito akompanos nin al la Templo de Minervo (1-a jc a.K.) tre bone konservita, kaj al la suba Arkeologia Muzeo kaj Roma Forumo, ĝis la kvartalo de la antikva Amfiteatro, kies spuroj videblas en la fluo de la tipaj rozkoloraj domoj de Asizo.

Perugia (Peruĝja) estis fondita de la Etruskoj sur la supro de du montetojĉirkaŭ la VI jc. a.K. kaj ĝia plej grava periodo datiĝas de la helena epoko (III a.K.). Konkerita de Oktaviano Aŭgusto la 40-an a.K. kiu renomis ĝin Augustia Perusia.
Matene ni vizitos la historian centron ene de belega ĉirkaŭmuro el travertino la Rocca Paolina kaj Arco di Augusto kaj la mirindajn palacojn kaj fontanojn kiuj troviĝas urbocentre. Post tagmanĝa paŭzo, ni pluvizitos la urbon, por poste buse atingi Pian di Massiano en Torgiano, kie atendos nin en la Muzeo de olivarbo kaj de oleo viziton kaj gustumadon de oleo kaj vino.

Aŭtobuse kaj per aparta trajneto ni atingos Perugia-n kaj komenciĝos la vizito de la historia centro kun aparta atento, ene de belega ĉirkaŭmuro el travertino, al la Rocca Paolina [Roka Paolina] kaj al Arco di Augusto [Arko de Aŭgusto] kaj al la mirindaj palacoj kaj fontanoj kiuj troviĝas urbocentre. Post tagmanĝa paŭzo, ni pluvizitos la Etruskan Puton, imponan hidraŭlikan verkon de la 3-a jc.a.K., kaj poste la Arkeologian Muzeon, ene de la fascina klostro de Sankta Domeniko, por poste buse atingi Torgiano-n, kie atendos nin en la Muzeo de olivarbo kaj de oleo viziton kaj gustumadon de oleo kaj vino. Reveno al Asizo.

Lokita sub la “monteto elektita de Beata Ubaldo” la urbo Gubbio estas unu el la plej bone konservitaj urbostrukturoj, kiu gardis dum la jarcentoj senŝanĝe la mezepokan stilon, la uzadon de la bela apenina ŝtono kiu unuecigas la imponajn arkitekturojn de la civila kaj religia povo, ĝis la tipaj turoformaj loĝejoj. Dum la vizito ni admiros inter alie la plej gravajn italajn mezepokajn arkitektajn kompleksojn, kaj la muzeon kie konserviĝas la Tavole Eugubine, danke al kiuj oni sukcesis deĉifri la umbran lingvon.
Dum la vizito ni admiros inter alie la ĉefan placon kaj la Palacon de la Konsuloj, unu el la plej gravaj arkitektaj konstruaĵoj de la itala Mezepoko, nuntempe sidejo de la Urba Muzeo, kie konserviĝas la Tavole Eugubine, danke al kiuj oni sukcesis deĉifri la umbran lingvon. Ni pluiros al la preĝejo de Sankta Francisko, konstruita kie la sanktulo ricevis de amiko la unuan monaĥan robon, kaj ni admiros interesajn freskojn de la 13-a kaj 14-a jc.; kaj ankoraŭ en la plej alta urboparto, facile atingebla per lifto, al la Katedralo dediĉita al la sanktuloj Jakobo kaj Mariano, kies origina gotika stilo estas tre interesa. Per la promeno tra Sankta Marteno, mezepoka kvartalo laŭlonge la rivereto Camignano, kiu gardas la plej intiman kaj antikvan atmosferon de Gubbio, ni finos la viziton kaj, post ioma libera tempo por pli bone konatiĝi kun la urba etoso, revenos al Asizo.

Trasimeno proponas ravan montetan scenejon. Laŭlonge de la lagobordo floris la antikva Etruska kulturo, en 217 a.K. tie la Romianoj tragike kaj sangoelverŝe estis venkitaj de Hanibalo. En la mezepoko ĝi estis nomata “la lago de Perugia”, kiu subigis ĝiajn insulojn kaj setejojn ek de la unuaj dekoj de la dekdua jarcento. La luma alvido al Trasimeno iĝis dum la Renesanco ideala tipa parto de la pentroarto de Perugino.
Busa forveturo de Asizo al Castiglione [Kastiĝljone] del lago. Turisma vizito de la urbo, situata sur promontoro super lago Trasimeno, vizito de Kastelo de la Leono kaj de la rafinita Palaco de la Corgna [Korĝna], per panorama promenejo laŭlonge de la mezepokaj muroj. Vizito de la preĝejo Sankta Maria Magdalena, novklasikstila, kun ene interesaj verkoj de Bernardo Gozzoli. Tagmanĝa paŭzo.
Per pramo ni atingos Isola Maggiore [La plej granda Insulo], kie ni konatiĝos kun tipa vilaĝo Borgo dei Pescatori [Vilaĝo de la Fiŝkaptistoj], kie ankoraŭ nuntempe eblas renkonti virinojn kiuj brodas kiel en la antikva tempo antaŭ sia hejmpordo; kun la preĝejo de Sankta Mikaelo ĉefanĝelo, vera mirindaĵo pro siaj freskoj, situata ĉe la plej alta loko de la insulo; kaj fine ni paŝos laŭ la muzea vojo vizitonte la Domon de la Popola Kapitano, kaj la muzeoj de la puntoj.
Prame reen al Castiglione del lago por reatingi Asizon.

En ĉi tiu regiono naskiĝis du el la plej gravaj renesancaj artistoj Pietro Vannucci, la Perugino, kaj Bernardino di Betto, la Pinturicchio.
Por konatiĝi kun ili ni vizitos Spello-n, apudan urbeton sur monteto, kiu estas tipe mezepoka urbeto tre karakteriza kun ravaj stratanguloj kaj domoj, kie admirindas la cicklon de freskoj de Pinturicchio.
Gvidata vizito de la historia centro de Spello, kie la renesanca arto estas atestita de la freskoj de Pinturicchio [Pinturikkjo] ene de Collegiata [kanonika preĝejo] de Sankta Maria la plej Granda (1501). La rakontoj pri la infanaĝo de Jesuo, tre detale priskribitaj laŭ la kutimo de la pentristo, estis kommisiita de membro de familio Baglioni, tiutempe regantoj de Perugia, por celebri la triumfon de iu klano de la familio super la alia sekve de terura enfamilia venĝo inter klanoj konata kiel “la sanga geedziĝo”. Alia grava verko de Pinturicchio admirendas en la apuda preĝejo de Sankta Andrea.
Libera tempo por pli bone konatiĝi kun la urba etoso. Reveno al Asizo.

Pluraj signoj de la antikva civilizo ripozas nun subgrunde de pluraj urboj. Sed estas escepto: Carsulae, arkeologia romia areo ne plu loĝata ekde la antikva epoko. Tiu estos la unua celo de nia vizito, por poste transiri al la plej konata natura allogo, la akvofalo Cascata delle Marmore.
Post la tagmanĝa paŭzo ni atingos Narni, la antikvan roman kolonion Narnia, kies historia centro estas mirinde konservata. Kaj tie nia gvidanto estos mem esperantisto.

Vizito al la plej impona itala akvofalo ‘cascata delle Marmore’, belega ekzemplo de la Roma verka kapablo. Ĝia origino datiĝas je la 3-a jc. a.K. kiam oni decidis realigi artefaritan tranĉon por liberigi la suprajn teritoriojn de Rieti kovritaj de stagna akvo. Danke al tiu majesta verko la akvoj de rivero Velino sin ĵetas en riveron Nera kaj ankoraŭ nuntempe oni utiligas la akvo-energion de la falo por produkti elektran energion. De la suba belvidejo la suprenira pado, inter ŝprucoj kaj akvovaporo, kondukas la vizitantojn ĝis la supra belvidejo.
Pluiro al Narni kaj tagmanĝa paŭzo.
Posttagmeze vizito de la historia centro de Narni. La antikva roma kolonio Narnia konservas historian centron aparte fascina, kaj en la roma parto kaj en la mezepoka. Kompreneble ni vizitos la katedralon, la preĝejon de Sankta Maria Impensole, kaj poste ni esploros la subteran Narni kaj precipe la subteran preĝejon kaj la kelon de la Inkvizicio.
La vizito finiĝos per komuna kuntrinkado de vino kaj gustumado de lokaj specialaĵoj.
Reveno al Asizo.

La vizito de Spoleto permesos al ni admiri du eksterordinarajn ekzemplojn de la romanika stilo, la unua estas la preĝejo de Sankta Petro, konstruita kiel episkopa tombejo kaj kies ekstera fasado estas dekorita per bareliefoj, esprimiloj de la mezepoka kulturo kaj religiemo. Pivotpunkto de la vizito sendube estos la katedralo Sankta Maria ĉielenirinta, kies historia-arta vojo estas absolute interesa. Krom la fasado ankaŭ la interna mozaika planko atestas la romanikan devenon (1198). Aparte interesa la krucifikso de “Sozio” de la 12-a jc kaj la freskoj de Filippo Lippi.
Ni pluveturos al Eta Templo de Clitunno, mirinda kultejo, laŭ iuj prakristana, laŭ aliaj langobardepoka, konstruita per materialo reciklita de antikvaj sanktaj temploj dediĉitaj al rivero Clitunno.
Tagmanpaŭzo.
Pluveturo al Bevagna kaj vizito de la historia centro, kie, en placo Silvestri elstaras du romanik-epokaj juveloj, la preĝejoj de Sankta Silvestro kaj de Sankta Mikaelo ĉefanĝelo. La intensa rilato, foje konfliktema, inter la tiuepokaj Imperiestroj kaj Papoj lasis ne forviŝeblajn spurojn en la skulptaĵoj kaj en la surskribaĵoj de la arkitektaj strukturoj.
Reveno al Asizo.

Alvenintaj en Todi, antaŭ ol komenci la viziton de la tipe mezepoka urbo, ni haltos ĉe la Templo de Sankta Maria de la Konsolo, rara arkitektura renesanca ekzemplo laŭ la stilo de Bramante. La konstruaĵo interne prezentas grekkrucan planon kaj ĝin kompletigas impona kupolo. La vizito de la urbocentro komenciĝas en placo de la Popolo, kie troviĝas la Palaco de la Prioroj (1337), la gotikstila Palaco de la Popolo kaj la Palaco de la Popola Kapitano kiu nuntempe gastas la Pinakotekon kaj la etrusk-romian Muzeon.
Manĝopaŭzo.
Posttagmeze busa pluveturo al Orvieto, kie ni vizitos eksterordinaran arkeologian lokon, la Nekropolon de la Krucifikso de Tofo, kie eblas kompreni la socian vivon de la Etruskoj, kaj poste ni supreniros al la historia centro por viziti la Katedralon kie admirindas la freskoj de Beato Angelico [Beato Anĝeliko] kaj Luca Signorelli [Luka Siĝnorelli].
Reveno al Asizo.

La proksimeco kun regiono Toscana igis multaj lokaj komisiantoj kontakti la toskanajn penttristojn por plibeligi preĝejojn kaj sanktejojn.
En Montefalco ni vizitos la Muzeon de Sankta Francesco, kun fresoj de Benozzo Gozzoli, disĉiplo de Beato Angelico, pentraĵo de Perugino kaj pluraj aliaj.
Kiel krono de la vizito ni ĝuos gustumadon de vino Sagrantino.

Atinginte Montefalco per buso, ni vizitos la centran rondoforman Placon de la Komunumo por atingi la preĝejon kaj la muzeon de Sankta Franncisko, kie admirindas interesaj renesancaj verkoj kiel iuj freskoj de Benozzo Gozzoli [Benocco Goccoli]; pluveturo al Farmo Colsanto [Kolsanto] kie ni vizitos la vitejojn kaj la kelojn kie konserviĝas la vino en bareloj, por fini per gustumado de 4 vinspecoj, kun iuj lokaj manĝaĵetoj.
Reveno al Asizo.

Fine ni proponas tute apartan ekskurson por viziti la groton de Monte Cucco.
Ni komencos promeni laŭlonge de pado dum ĉirkaŭ 2 kilometroj kun niveldiferenco de ĉirkaŭ 200 metroj. Tiam ni eniros la groton per metala ŝtuparo kaj pluiros sur ŝtuparaj kaj ŝtalaj pontetoj per kiuj ni admiros grandajn subgrundajn salonojn.
La buso kondukos nin al urbo Sigillo [Siĝillo], ĝis Pian di Monte [Pjan di Monte] (1197 mt s.m.n.) de kie, per facila pado longa 1800 mt. kaj supreniranta 193 metrojn, ni atingos la orientan enirejon de la Groto, je 1390 mt. s.m.n. Ni eniros en la Groton per la Puto Miliani [Miljani], profunda 27 mt, ekipita per metala ŝtuparo; de tie laŭ interna vojo sur grundo, ŝtuparoj kaj ŝtalaj pontetoj ni atingos grandegajn sinsekvajn salonojn: la Katedralon, la salonon Margherita [Margerita] kaj la Salonon de la Beko. De tie, oni revenas, per la sama vojo, al la deirpunkto (Orienta Enirejo). Reveno al Asizo.
Ekskurso malkonsilinda al personoj kun marŝoproblemoj, necesas kunporti taŭgajn ŝuojn kaj pluvmantelon.